Assalamu ‘alaikum, Allahuma shalli ‘ala Muhammad wa aali Muhammad. Dalam tulisan ini kami menyajikan 12 hadits mengenai akal menurut riwayat dari jalur ahlul bait rasulullah, disertai keterangan derajat haditsnya menurut salah satu ulama hadits Syi’ah Imamiyah yang masyhur. Selamat membaca.
١ – أخبرنا أبو جعفر محمد بن يعقوب قال: حدثني عدة من أصحابنا منهم محمد بن يحيى العطار، عن أحمد بن محمد، عن الحسن بن محبوب، عن العلاء بن رزين، عن محمد بن مسلم، عن أبي جعفر عليه السلام قال: لما خلق الله العقل استنطقه ثم قال له: أقبل فأقبل ثم قال له: أدبر فأدبر ثم قال: وعزتي وجلالي ما خلقت خلقا ” هو
أحب إلي منك ولا أكملتك إلا فيمن أحب، أما إني إياك آمر، وإياك أنهى وإياك أعاقب، وإياك أثيب
Abu Ja’far Muhammad bin Ya’qub memberitakan kepada kami, ia berkata: Beberapa sahabat kami antara lainMuhammad bin Yahya Al-’athar, dari Ahmad bin Muhammad, dari Al-hassan bin Mahbub, dari Al-’alaa’ bion Razin, dari Muhammad bin Muslim, dari Abi Ja’far AS, beliau berkata: “Ketika Allah menciptakan akal, Dia membuanya bicara dan lalu berfirman kepadanya:’Menghadaplah!’. Akalpun maju. Kemudian Dia berfirman:’Berbaliklah!’. Lalu akalpun mundur. Kemudian Dia berfirman lagi:’Demi kemuliaan dan keagungan-Ku, Aku tidak menciptakan makhluk lebih Aku cintai daripada daripada kamu. Aku tidak menyempurnakanmu kecuali dalam diri orang yang Aku cintai. Kepadamu Aku memerintah, kepadamu Aku melarang, dan kepadamu Aku memberi hukuman dan pahala”.
Hadits ini berderajat shahih menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 25
٢ – علي بن محمد، عن سهل بن زياد، عن عمرو بن عثمان، عن مفضل بن صالح، عن سعد بن طريف، عن الأصبغ بن نباته، عن علي عليه السلام قال: هبط جبرئيل على آدم عليه السلام فقال: يا آدم إني أمرت أن أخيرك واحدة من ثلاث فاخترها ودع اثنتين فقال له آدم: يا جبرئيل وما الثلاث؟ فقال: العقل والحياء والدين، فقال آدم: إني قد اخترت العقل فقال جبرئيل للحياء والدين: انصرفا ودعاه فقالا: يا جبرئيل إنا أمرنا أن نكون مع العقل حيث كان، قال: فشأنكما وعرج.
‘Ali bin Muhammad, dari Sahal bin Ziyad, dari ‘Amru bin ‘Utsman, dari Mufadhal bin Shalih, dari Sa’ad bin Tharif, dari Al-ashbagh bin Nubatah, Dari ‘Ali AS, beliau berkata: “Jibril turun menemui Adam AS, lalu berkata:’Wahai Adam, sesungguhnya aku diperintahkan untuk memberimu satu dari tiga pilihan. Maka pilihlah yang satu dan tinggalkan yang dua’. Adam bertanya kepada Jibril:’Apakah ketiga perkara itu ?’. Jibril menjawab:’Akal, rasa malu, dan agama’. Adam berkata:’Aku memilih akal’. Kemudian Jibril berkata kepada rasa malu dan agama, ‘Pulang dan tinggalkan dia!’. Keduanya menjawab:’Wahai Jibril, kami diperintahkan untuk selalu bersama akal’. Jibril menjawab:’Kalau begitu terserah kalian berdua’. Ia pun naik lagi ke langit”.
Hadits ini berderajat dha’if menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 32
٣ – أحمد بن إدريس، عن محمد بن عبد الجبار، عن بعض أصحابنا رفعه إلى أبي عبد الله عليه السلام قال: قلت له: ما العقل؟ قال: ما عبد به الرحمن واكتسب به الجنان قال: قلت: فالذي كان في معاوية؟ فقال: تلك النكراء! تلك الشيطنة، وهي شبيهة بالعقل، وليست بالعقل.
Ahmad bin Idris, dari Muhammad bin ‘Abdul Jabar, dari sebagian sahabat kami yang mengajaknya menemui Abu ‘Abdillah AS, ia berkata: saya bertanya kepadanya: “Apakah akal itu?”. Beliau menjawab: “Akal adalah sesuatu yang dengannya Tuhan Yang Maha Pengasih disembah dan surga digapai”. Ia berkata: saya bertanya: “Kalau begitu, apa yang ada pada Mu’awiyah?” Beliau menjawab: “Itu adalah sesuatu yang buruk, Itu adalah kekejian. Ia menyerupai akal, padahal bukan akal”.
Hadits ini berderajat mursal menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 32
٤ – محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد بن عيسى، عن ابن فضال، عن الحسن بن الجهم قال: سمعت الرضا عليه السلام يقول: صديق كل امرء عقله، وعدوه جهله
Muhammad bin Yahya, dari Ahmad bin Muhammad bin ‘Isa, dari Ibn Fadhal, dari Al-hassan bin Al-jahm, berkata: Saya mendengar Imam ar-Ridha AS berkata: “Teman setiap orang adalah akalnya. Dan musuh setiap orang adalah kebodohannya”.
Hadits ini berderajat muwatsaq menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 33
٥ – وعنه، عن أحمد بن محمد، عن ابن فضال، عن الحسن بن الجهم قال: قلت لأبي الحسن عليه السلام: إن عندنا قوما ” لهم محبة، وليست لهم تلك العزيمة يقولون بهذا القول؟ فقال: ليس أولئك ممن عاتب الله إنما قال الله: فاعتبروا يا أولي الأبصار
Dan darinya, dari Ahmad bin Muhammad, dari Ibn Fadhal, dari al-Hassan bin al-Jahm, ia berkata: Saya bertanya kepada Abu al-Hassan AS: “Diantara kami ada golongan yang memiliki rasa cinta, tetapi mereka tidak memiliki tekad yang kuat (dalam meyakini imamah). Mereka mengatakan sendiri.” Beliau menjawab: “Mereka bukan termasuk orang-orang yang ditegur Allah SWT. Dia berfirman, Maka ambillah (kejadian itu) untuk menjadi pelajaran, hai orang-orang yang mempunyai pandangan”. (QS. al-Hasyr [59]:2)”.
Hadits ini berderajat muwatsaq menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 33
٦ – أحمد بن إدريس، عن محمد بن حسان، عن أبي محمد الرازي، عن سيف بن عميرة، عن إسحاق بن عمار قال: قال أبو عبد الله عليه السلام: من كان عاقلا ” كان له دين، ومن كان له دين دخل الجنة.
Ahmad bin Idris, dari Muhammad bin Hassan, dari Abi Muhammad ar-Raji, dari Saif bin ‘Umair, dari Ishaq bin ‘Amar, ia berkata: Abu ‘Abdillah AS berkata: “Barangsiapa berakal ia pasti beragama, barangsiapa beragama, ia pasti masuk surga”.
Hadits ini berderajat dha’if menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 34
٧ – عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد بن خالد، عن الحسن بن علي بن يقطين، عن محمد بن سنان، عن أبي الجارود، عن أبي جعفر عليه السلام قال: إنما
يداق الله العباد في الحساب يوم القيامة على قدر ما آتاهم من العقول في الدنيا
Beberapa sahabat kami dari Ahmad bin Muhammad bin Khalid, dari al-Hassan bin ‘Ala bin Yaqthin, dari Muhammad bin Sanan, dari Abi al-Jarud, dari Abi Ja’far AS, beliau berkata: “Allah SWT akan menghisab hamba-Nya pada hari kiamat menurut akal yang Dia berikan dalam kehidupan dunia”.
Hadits ini berderajat dha’if menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 34
٨ – علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن جعفر بن محمد الأشعري، عن عبيد الله الدهقان، عن درست، عن إبراهيم بن عبد الحميد قال: قال أبو عبد الله عليه السلام أكمل الناس عقلا أحسنهم خلقا.
‘Ali bin Ibrahim, dari ayahnya, dari Ja’far bin Muhammad al-Asy’ari, dari ‘Ubaidillah ad-Dihqan, dari Durutsa, dari Ibrahim bin ‘Abdul Hamid, ia berkata: telah berkata Abu ‘Abdillah AS: “Orang yang paling sempurna akalnya adalah orang yang paling baik akhlaknya”.
Hadits ini berderajat dha’if menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 77
٩ – علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن النوفلي، عن السكوني، عن أبي عبد الله عليه السلام: قال: قال رسول الله صلى الله عليه وآله: إذا بلغكم عن رجل حسن حال فانظروا في حسن عقله، فإنما يجازي بعقله
‘Ali bin Ibrahim, dari Ayahnya, dari an-Naufali, dari as-Sakuni, dari Abi ‘Abdillah AS, beliau berkata: “Bila berita tentang kebaikan seseorang sampai kepada kalian maka lihatlah akalnya, karena seseorang diganjar karena akalnya”.
Hadits ini berderajat dha’if menurut pendapat yang masyhur menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 36
١٠ – محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد، عن ابن محبوب، عن عبد الله بن سنان
قال: ذكرت لأبي عبد الله عليه السلام رجلا ” مبتلى بالوضوء والصلاة قلت:
هو رجل عاقل، فقال: أبو عبد الله وأي عقل له وهو يطيع الشيطان؟ فقلت له: وكيف يطيع
الشيطان؟ فقال سله هذا الذي يأتيه من أي شئ هو؟ فإنه يقول لك من عمل الشيطان
Muhammad bin Yahya, dari Ahmad bin Muhammad, dari Ibn Mahbub, dari ‘Abdullah bin Sinan, ia berkata kepada Abi ‘Abdillah AS tentang seseorang yang diuji dengan wudhu dan shalat. Saya berkata: “Ia seorang yang berakal”. Lalu Abu ‘Abdillah AS berkata: “Akal mana yang ia punya, sedangkan ia menaati setan”. Saya bertanya: “Bagaimana mungkin orang seperti dia menaati setan”. Beliau menjawab: “Tanyakan padanya semua yang ia kerjakan, darimana sumbernya, ia pasti akan menjawab: ‘dari perbuatan setan’.
Hadits ini berderajat shahih menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 36
١١ – علي بن محمد، عن سهل بن زياد رفعه قال: قال أمير المؤمنين عليه السلام: العقل غطاء ستير، والفضل جمال ظاهر فاستر خلل خلقك بفضلك وقاتل هواك بعقلك، تسلم لك المودة، وتظهر لك المحبة.
‘Ali bin Muhammad, dari Sahal bin Ziyad secara marfu, ia berkata: Amirul mukminin AS berkata: “Akal adalah tutup yang tebal dan kemuliaan adalah kebaikan yang tampak. Tutuplah kekurangan akhlakmu dengan kemuliaanmu dan matikan hawa nafsumu dengan akalmu, maka kasih sayang akan tunduk padamu dan cinta kasih akan tampak bagimu”.
Hadits ini berderajat dha’if menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 65
١٢ – جماعة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد بن عيسى، عن الحسن بن علي ابن فضال، عن بعض أصحابنا، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: ما كلم رسول الله صلى الله عليه وآله العباد بكنه عقله قط، وقال: قال رسول الله صلى الله عليه وآله: إنا معاشر الأنبياء أمرنا أن نكلم الناس على قدر عقولهم
Sekelompok sahabat kami dari Ahmad bin Muhammad bin ‘Isa, dari al-Hassan bin ‘Ali ibn Fadhal, dari sebagian sahabat kami, dari Abi ‘Abdillah AS, beliau berkata: “Rasulullah SAW selalu berbicara kepada manusia menurut kadar/tingkatan akalnya”. Beliau melanjutkan, “Rasulullah SAW bersabda: ‘Kami diperintahkan untuk berbicara kepada manusia menurut kadar akal mereka.”.
Hadits ini berderajat mursal menurut Kitab Mir’atul ‘Uqul, karya Allamah Syaikhul Islam Muhammad Baqir Al-majlisi, Juz. 1, hlm. 76
Demikianlah tulisan kami mengenai 12 hadits mengenai akal dari jalur ahlul bait rasulullah. Semoga bermanfaat bagi kami khususnya dan bagi para pembaca umumnya. Wassalam
Allahuma shalli ‘ala Muhammad wa aali Muhammad